среда, 8 января 2014 г.

Севара Назархон миллий ифтихоримиз

        Ўзбек миллий қўшиқчилик санъатини джаз йўналиш билан уйғунлаштирган, сеҳрли овоз соҳибаси Севара Назархон ҳақида сўз юритмоқчиман. Қўшиқларини севиб тинглашимиз, аввало, матн сермаънолигидан бўлса, профессионал ижрода эса бошқаларникига ўхшамайдиган овоз одамни ўзига жалб этади. Шунга қарамасдан, С. Назархонни давлатимиздаги марказий миллий байрамларда, танловларда, ўтказиладиган конкурслар ҳайъатларида учратишимиз жуда қийин. Наҳотки, ҳамма жойда пул професионалликдан устун турса... С. Назархон ижодидаги композицияларига маъноли матнлар ишлатилганлиги учун қуйида баъзи бирларининг таҳлили билан ўртоқлашмоқчиман.
1. "Улуғимсан Ватаним". Мухаммад Юсуф шеъри.
Мен дунёни нима қилдим, Ўзинг ёруғ жаҳоним, Ўзимга бек, Ўзим султон, Сен тахти Сулаймоним….
----- // Пай
ғамбарлардан бири бўлган Сулаймон алайҳиссаломни ҳашаматли, улкан тахтда кўп микдордаги жинлар олиб юришган. Ватанимизнинг улуғлиги Сулаймон а.с. яратган давр сингари буюк дейилмокда.//

Сен Х
ўжандсан, Чингизларга дарвозасин очмаган, Темур Малик орқасидан Сирдарёга сакраган,
-----// Темур Малик XIII аср 1-ярмида Х
ўжанд шаҳри (шимолий Тожикистон) ҳокими ва Жалолиддин Мангубердининг саркардаси бўлган. Чингизхоннинг ўғли Чужининг устидан ғолиб келган. Лекин, кейинчалик мўғуллар томонидан ўлдирилган. Оиласи душман қўлига тушмаслиги учун Сирдарёга чўктириб юборган.//

Му
қаннасан қорачиғи Оловларга сачраган, Широқларни кўрган чўпон Чўлиғимсан Ватаним
-----// Хошим ибн Ҳаким Му
қанна 776-783 йилларда араб истилосига қарши бош кўтарган қўзғолончилар бошлиғи бўлган. Ютқазаётганлигини билиб, ўзини оловга ташлаб ёққан. Скифлардан бўлган (грекларда сак) Широқ эса Доро I нинг аскарларига йўл кўрсатаман деб, чўлдан алдаб олиб юриб, адаштирган. Аскарларнинг кўп миқдори очликдан ўлган. //

Ким 
Қашқарни қилди макон, Ким Енасой томонда, Жалолиддин Қурдистонда, Бобуринг Ҳиндистонда, Бу қандай юз қаролиғ деб, Ётарлар зимистонда, Тарқаб кетган тўқсон олти уруғимсан, Ватаним…
-----// Туркий хал
қларнинг кўпчилиги ҳозирда тарқоқ ҳолатда ҳар хил давлатлар ичида жойлашган. Қашқар – Хитойнинг Синьцзян-Уйғур туманида, Енасой (Енисей) - Сибир дарёси атрофида яшаган туркий халқлар. Жалолиддин Мангуберди мўғуллар босқинчилигидан Озорбайжондаги Гянжу шаҳрида чекиниб, (аскар йиғаман деб) юрганида салжуқийлар томонидан ёлланган курд ўлдириб кетган. Бобурнинг дафн этилган жойи аниқ бўлса (Қобул), Ж. Мангуберди ва унинг Ватанини асрайман деб ҳалок бўлган аскарлари эса биз учун ноаниқ, зимистонда ётибди (ётган жойлари нурга тўлсин).//
Қизим деса осмонларга Ғирот бўлиб учгайман. Чамбил юртда Алпомишга Қайлиқ бўлиб тушгайман, Падаркушдан пана қилиб, Улуғбегим қучгайман, Ғичир-ғичир тишимдаги сўлиғимсан Ватаним…
-----// 
Ғирот - Гўрўғлининг отини номи, Чамбил юрт – Сурхондарё тарафлардаги жой достонларда шундай деб аташган. Тарихдаги аянчли ҳолларни ўқиб, баъзи бир тарихий ёмон ватандошларимизга нисбатан нафрат туйғуси уйғонади... Тишни тишга қўйиш эса, ўзгартиришнинг иложи бўлмаган фактни қабул қилганда, яъни сабрли бўлганда бўлади. 

2. Қуёшга қараб оққан сув. Шеър муаллифини билмайман.
….Қандай юзсиз дўстимсан, охлар тўла кўксимда, оҳ уриб кетмайсан нега қуёшга қараб оққан сув. 
Сувингга қўшиб ёшимни, қиблага қаратиб бошимни, ётқизиб кетмайсан нега қуёшга қараб оққан сув. 
Мен кимман мен бир ёлғизман, сув бўйида бир ялпизман, оқизиб кетмайсан нега, қуёшга қараб оққан сув…. 

-----//Ёлғизликда кўп бўлган (қўшиб ёшимни) қолган қиз, тинч оқиб турган сувга ҳавас қилиб, дард ва аламлардан фориғ бўлиб, узоқларга кетмоқчи. Лекин муслима бўлиб кетмоқчи (қиблага қаратиб бошимни).
"Куёшга караб оккан сув" - Қорлик ва музлик билан қопланган жойни масалан, тоғликнинг қайси қисмини, тарафини куёш эритган бўлса, эриб, сув бўлиб ўша тарафга оқади. Бир одам иккинчи бир одамга яхшилик, хомийлик ёки рахнамолик кўрсатган бўлса, шу одам унга томон юради.

3. А он не пришел. слова С. Назархан,
А он не пришёл, красивый и глупенький мальчик
Ай, не хорошо, плачет солнечный зайчик
Ветер поломал в саду вишни переспелые
Ой влюбилась на беду что же я наделала.
-----// Парень играл с чувствами девушки и бросил ее. Вишни переспелые – она была готова к серьезным отношениям. 

Собирала девочка малину, порвала зелёные колготки
У любви две половины, одна бывает сладкой, другая - горькой
Собирала девочка малину, ягоды рассыпала в траве высокой
-----// Малина символизирует страстную любовь. Она хотела романтики, но парень хотел секса и лишил ее девственности (порвала колготки, ягоды рассыпала). Ягоды красного цвета – цвета крови. Цвет “Зеленые” характеризует неспелость, незрелость, в смысле, она еще не опытна в делах сердечных.  

Комментариев нет:

Отправить комментарий